سیارهی سرخ منظومه‌ی شمسی پنج مرداد و هم‌زمان با طولانی‌ترین ماه‌گرفتگی قرن به وضعیت مقابله رسید و به زودی در نزدیک‌ترین فاصله‌اش از زمین از سال ۲۰۰۳ تا کنون قرار می‌گیرد.
تقریبا هر دو سال یک بار زمین، مریخ و خورشید در مسیر مدارشان به دور خورشید در یک راستا قرار می‌گیرند. در چنین شرایطی و با قرار گرفتن زمین در میان مریخ و خورشید زمین و مریخ به نزدیک‌ترین فاصله‌شان از یک‌دیگر می‌رسند که در اصطلاح به آن مقابله می‌گویند. مریخ پنج مرداد به مقابله رسید و چهار روز بعد از آن در نزدیک‌ترین فاصله‌اش از زمین جای می‌گیرد.
سیارهی سرخ منظومه‌ی شمسی این شب‌ها بسیار درخشان و به رنگ قرمز در آسمان می‌درخشد و در پرنورترین حالتش از سال ۲۰۰۳ تا کنون قرار دارد. هر چند که در سال ۲۰۰۳ شاهد نزدیک‌ترین فاصله‌ی بین زمین و خورشید در ۶۰ هزار سال اخیر بودیم.
Credit: NASA, ESA, and STScI
امسال در اتفاقی جالب مقابله‌ی مریخ با طولانی‌ترین ماه‌گرفتگی قرن ۲۱ هم‌زمان شد که اتفاقی کم‌نظیر را رقم زد.
بهترین مقابله‌ی مریخ از سال ۲۰۰۳
در مقابله‌ی سال ۲۰۰۳ مریخ تنها ۵۶ میلیون کیلومتر از زمین فاصله داشت. این نزدیک‌ترین فاصله‌ی زمین و مریخ در ۶۰ هزار سال اخیر بود و این رکورد تا سال ۲۲۸۷ شکسته نخواهد شد.
در مقایسه فاصله‌ی مریخ از زمین در زمانی که مریخ به دورترین فاصله‌اش از زمین می‌رسد و در آن سوی خورشید قرار می‌گیرد حدود چهارصد میلیون کیلومتر است. با این حال فاصله‌ی متوسط زمین و مریخ تقریبا ۲۲۵ میلیون کیلومتر است.
امسال مریخ به فاصله‌ی ۵۸ میلیون کیلومتری زمین خواهد رسید و تقریبا ده برابر پرنورتر از همیشه در آسمان دیده خواهد شد.
در زمان مقابله چه اتفاقی می‌افتد؟
همان‌طور که اشاره شد در زمان مقابله‌ی زمین با یک سیارهی بیرونی (سیاراتی که مدارشان دورتر از مدار زمین است)، هر سه جرم در یک راستا قرار می‌گیرند و زمین بین سیارهی مورد نظر و خورشید جای می‌گیرد. از آن جا که سیارهی بیرونی و خورشید درست در نقطه‌ی مقابل هم جای دارند سیاره هم‌زمان با غروب خورشید طلوع می‌کند و در زمان طلوع خورشید به افق غرب و لحظه‌ی غروب می‌رسد. بنابراین در تمام طول شب می‌توان سیاره را در آسمان دید.
از آن جا که سیارات منظومه‌ی شمسی در مدارهای بیضی‌شکل به دور خورشید می‌گردند فاصله‌ی دو سیاره در هر مقابله اندکی متفاوت است. امسال مریخ فاصله‌ی نسبتا کمتری از زمین دارد و برای دیدن مریخ در شرایط بهتر از امسال باید تا سال ۲۰۳۵ صبر کنیم.
علاوه بر این مقابله‌ی مریخ امسال در حوالی زمان رسیدن مریخ به نزدیک‌ترین فاصله‌اش از خورشید اتفاق می‌افتد. بنابراین مریخ از شرایط معمول به زمین نزدیک‌تر نیز می‌شود.
رصد مریخ
مریخ در حوالی زمان مقابله بسیار پرنور و درخشان دیده می‌شود. سیارهی سرخ منظومه‌ی شمسی این شب‌ها پس از ماه و زهره پرنورترین جرم آسمانی است و به راحتی می‌توانید آن را در آسمان تشخیص دهید.
با تلسکوپ‌های کوچک نمی‌توان جزئیات خاصی را از سطح مریخ دید، اما تلسکوپ‌های ۶ اینچ و بزرگ‌تر در بزرگنمایی‌های بالا می‌توانند برخی از عوارض سطحی مریخ مانند کلاهک‌های قطبی آن را نمایان کنند. البته به یاد داشته باشید که شرایط حد دید (Seeing) در رصد جزئیات سیارات اهمیت زیادی دارد. البته این روزها طوفان بزرگی سراسر مریخ را پوشانده و چهره‌ی این سیاره را دگرگون کرده است.
برای دیدن مریخ با چشم غیرمسلح کافی است پس از تاریک شدن آسمان به افق جنوب شرق نگاه کنید تا این سیارهی درخشان و قرمز را ببینید.