راهنمای رصد بزرگ‌ترین ستارهٔ آسمان
هزاران ستارهٔ ریز و درشت را می‌توان در آسمان‌های تاریک با چشم غیرمسلح دید. اما سوژهٔ اصلی این مقاله ستاره‌ای است آن‌قدر کم‌نور که با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شود، اما در واقع هیولایی است با قطری معادل ۱۷۰۰ برابر قطر خورشید!
Credit: Jcpag2012 / CC BY-SA 4.0
ستاره‌ها اندازه‌های مختلفی دارند. از ستاره‌های نوترونی که قطرشان در حدود شهرها است تا ستاره‌های ابرغول سرخ که قطرشان به هزار برابر قطر خورشید هم می‌رسد. دو ستارهٔ قلب‌العقرب و ابطالجوزا مثال‌های خوبی از ابرغول‌های سرخ هستند. قطر ابطالجوزا، یکی از ستاره‌های پرنور آسمان زمستان در صورت فلکی جبار، حدود هزار برابر خورشید است. در این مقاله اما به سراغ ستارهٔ کم‌نوری می‌رویم که برخلاف درخشش ظاهری اندکش بسیار بزرگ است.
UY سپر بزرگ‌ترین ستاره‌ای است که تا به امروز شناخته شده. هیولایی که قطرش ۱۷۰۰ برابر قطر خورشید است و درخشش آن ۳۴۰ هزار برابر از خورشید بیشتر است. برای درک بهتر اندازهٔ حیرت‌آور این ستاره جالب است بدانید اگر آن را در جای خورشید بگذاریم لبهٔ آن حدود ۱/۲ میلیارد کیلومتر دورتر و جایی در حوالی سیارهٔ زحل خواهد بود!
Credit: Philip Park / CC BY-SA 3.0
شاید فکر کنید ستاره‌ای با این عظمت و درخشندگی را به راحتی می‌توان در آسمان دید، اما در واقعیت این‌طور نیست. UY سپر ۹۵۰۰ سال نوری از ما فاصله دارد و همین فاصلهٔ زیاد باعث کاهش درخشندگی ظاهری آن شده است. این ستارهٔ متغیر در پرنورترین حالتش از قدر ۹ می‌درخشد و امکان رصد آن با چشم غیرمسلح وجود ندارد. این ستارهٔ قدر ۹ را می‌توان به راحتی با تلسکوپ‌های کوچک رصد کرد و رنگ قرمز آن را تشخیص داد.
با استفاده از نقشهٔ زیر می‌توانید UY سپر را در آسمان پیدا کنید. اگر با صورت فلکی سپر آشنا نیستید برای شروع کار می‌توانید از صورت فلکی بارز عقاب کمک بگیرید. پس از آن نیز باید به سراغ ستاره‌ی قدر پنج گاما سپر بروید و در دو درجه‌ای شمال آن UY سپر را جست‌وجو کنید.
اگر مشتاق شده‌اید ستاره‌های غول‌پیکر دیگری را نیز رصد کنید دو ستاره در صورت فلکی قیفاووس را به شما معرفی می‌کنیم. V354 قیفاووس با قطری معادل ۱۵۲۰ برابر قطر خورشید و RW قیفاووس با قطر ۱۵۳۵ برابر قطر خورشید ستاره‌های غول‌پیکر این صورت فلکی‌اند. اگر این ستاره‌ها را در مرکز منظومه‌ی شمسی قرار دهیم لبه‌ی آن‌ها به حوالی مدار سیارهٔ مشتری خواهد رسید.
RW قیفاووس از قدر ۶/۵ می‌درخشد و می‌توان آن را به راحتی با یک دوربین دوچشمی کوچک رصد کرد. اما دیدن V354 قیفاووس کمی چالش‌برانگیز است و برای رصد این ستاره‌ی قدر ۱۱/۷ باید از تلسکوپ‌های بزرگ‌تر از ۴ اینچ استفاده کنید.
Credit: Bon King, Stellarium
باید به این نکته توجه داشت که اندازه‌گیری دقیق قطر ستاره‌ها کار آسانی نیست و اعدادی که در این مقاله ذکر شد بهترین تخمین از قطر این ستاره‌ها بود.
در نهایت به یاد داشته باشید که هر کدام از این ستاره‌های ابرغول گزینه‌ای احتمالی برای یک انفجار ابرنواختری‌اند. سوخت هیدروژن این ستاره‌ها به اتمام رسیده و آن‌ها در حال سوزاندن هلیوم در هسته و تبدیل آن به کربن هستند. فرآیند ساخت عناصر جدید تا جایی ادامه پیدا می‌کند که عنصر آهن تولید شود و پس از این مرحله زندگی ستاره در یک انفجار ابرنواختری به پایان می‌رسد. پس از این انفجار احتمالا بازماندهٔ ستاره تبدیل به یک ستارهٔ نوترونی می‌شود.
ابتدای مقاله را یادتان است؟! ستاره‌های نوترونی از کوچک‌ترین ستاره‌های عالم‌اند. این‌گونه سرنوشت ستاره‌های غول‌پیکر تبدیل شدن به ستاره‌ای کوچک است که دیگر تاب‌وتوان چندانی هم برای درخشش ندارند.
منبع: Sky and Telescope