رصد - ۹ سوژهٔ رصدی آسان برای شب‌های مهتابی

برخی از رصدگران آسمان گمان می‌کنند با کامل شدن فاز ماه دیگر فرصتی برای رصد آسمان با تلسکوپ باقی نمی‌ماند. چرا که نور شدید ماه بدر به اجرام دیگر آسمان اجازهٔ خودنمایی نمی‌دهد. اما این تصور همیشه درست نیست!

طلوع ماه کامل بر فراز اقیانوسی از ابر. عکس از امیررضا کامکار

در این مقاله به معرفی ۹ سوژهٔ رصدی آسان می‌پردازیم که می‌توانید در شب‌های مهتابی همین هفته آن‌ها را رصد کنید. اگر از مکان جرمی در آسمان اطلاع نداشتید می‌توانید نام انگلیسی آن را در اطلس‌های آسمان یا نرم‌افزارهای شبیه‌ساز آسمان، مانند Stellarium، جست‌وجو کنید.

۱. عطارد در آسمان شامگاهی

سیارهٔ گریزپای عطارد به تازگی وارد آسمان شامگاهی شده است و می‌توانید این سیاره را حدود چهل دقیقه پس از غروب خورشید کمی بالاتر از افق شمال غرب ببینید. عطارد این شب‌ها ارتفاع زیادی از افق نمی‌گیرد و بهتر است رصدگاهی را با افق غرب باز و شفاف انتخاب کنید. استفاده از دوربین دوچشمی دیدن عطارد را در آسمان روشن پس از غروب آسان‌تر خواهد کرد.

۲. طلوع ماه کامل در میان سایهٔ زمین

پیشتر در این مقاله در رابطه با سایهٔ زمین صحبت کردیم. نواری تیره که پس از غروب یا پیش از طلوع خورشید در افق مخالف خورشید در آسمان دیده می‌شود. ماه کامل نیز همچون سایهٔ زمین در نقطهٔ مقابل خورشید قرار دارد و می‌توانید طلوع یا غروب آن را در زمینهٔ تیرهٔ سایهٔ زمین ببینید. کافی است در زمان غروب به مکانی با افق شرق باز بروید و با چشمان غیرمسلح از این منظره لذت ببرید. کمی بالاتر از سایهٔ زمین ممکن است بتوانید کمربند زهره را به رنگ صورتی ببینید.

۳. سیارهٔ مشتری

تصویر تلسکوپ هابل سیارهٔ مشتری.
Credit: Image Credit: NASA, ESA, and A. Simon (Goddard Space Flight Center), Acknowledgement: C. Go

مشتری این شب‌ها در حال نزدیک شدن به افق غرب است و فرصت زیادی برای رصد آن ندارید. اما کماکان در ابتدای شب می‌توانید این سیارهٔ درخشان را بر فراز افق جنوب غرب ببینید. با چشم غیرمسلح مشتری همچون ستاره‌ای درخشان به نظر می‌رسد. اگر از ابزار رصدی استفاده کنید می‌توانید چهار قمر گالیله‌ای و نوارهای جوی این سیاره را رصد کنید.

۴. رگه‌های گودال تیکو

یکی از عوارض سطحی ماه که در زمان ماه کامل به خوبی دیده می‌شود گودال تیکو و رگه‌های آن است. این منظرهٔ زیبا با ابزارهای رصدی کوچک هم قابل مشاهده است. چنین رگه‌هایی بر اثر به بیرون پرتاب شدن مواد از محل برخورد شهاب‌سنگی که گودال را به وجود آورده است ایجاد می‌شوند.

۵. ستارهٔ مو عوا

نور شدید ماه کامل تاثیر چندانی در رصد ستاره‌های دوتایی و چندتایی نمی‌گذارد. این شب‌ها ستارهٔ مو عوا (Mu Bootis) شرایط رصدی خوبی دارد. در نگاه اول و در بزرگنمایی‌های پایین می‌توانید این ستاره و همدمش را که از قدر ۷/۲ می‌درخشد رصد کنید. اما اگر بزرگنمایی را تا حدود صد برابر افزایش دهید سومین ستارهٔ این سامانه را نیز خواهید دید.

۶. ستارهٔ بتا عقرب

ستارهٔ بتا عقرب (Beta Scorpii) نیز سوژهٔ رصدی جذاب دیگری در میان ستاره‌های دوتایی است. این ستارهٔ دوتایی را می‌توانید حتی با استفاده از تلسکوپ‌های کوچک در بزرگنمایی ۳۰ برابر ببینید. این دو ستاره از قدر ۲/۶ و ۴/۵ می‌درخشند. البته در واقع بتا عقرب سامانه‌ای شش‌تایی است و این دو ستاره همدم‌های بسیار نزدیک دیگری نیز دارند.

۷. ستارهٔ سرخ T شلیاق

ستاره‌های خورشیدمانند در مراحل پایانی عمرشان و با اتمام هیدروژن شروع به سوزاندن هلیوم و تبدیل آن به کربن می‌کنند و به غول سرخ تبدیل می‌شوند. گروهی از این ستاره‌ها که رنگ قرمز غلیظی دارند به ستاره‌های کربنی معروف‌اند. T شلیاق (T Lyrae) یکی از این ستاره‌هاست که از قدر ۹ می‌درخشد. اگر برای مدتی به این ستاره خیره شوید رنگ قرمز آن را واضح‌تر خواهید دید.

۸. سیارهٔ زحل

سیارهٔ زحل.
Credit: D. Peach, E. Kraaikamp, F. Colas, M. Delacroix, R. Hueso, G. Therin, C. Sprianu, S2P / IMCCE / OMP‌

چند هفته‌ای از مقابلهٔ زحل گذشته است و این سیاره این شب‌ها با تاریک شدن آسمان بر فراز افق جنوب شرق دیده می‌شود. زحل یکی از چشم‌نوازترین مناظر آسمانی است که می‌توان با تلسکوپ‌های کوچک دید. در بزرگنمایی ۲۵ برابر به بالا نمای تماشایی حلقه‌های زحل آشکار می‌شود.

اطلاعات بیشتر در رابطه با رصد سیارهٔ زحل را می‌توانید در این جا مطالعه کنید.