طولانی‌ترین ماهگرفتگی قرن ۲۱ پنج مرداد رخ خواهد داد. این ماهگرفتگی کامل یک ساعت و ۴۳ دقیقه طول خواهد کشید و در این مدت ماه از میان سایه‌ی زمین گذر خواهد کرد.
Credit: Giuseppe Petricca
ایران جایگاه بسیار مناسبی برای رصد این پدیده دارد و تمام مراحل این گرفت از کشورمان دیده می‌شود.
ماهگرفتگی پنج مرداد هم‌زمان با مقابله‌ی مریخ و در حوالی زمان رسیدن این سیاره به نزدیک‌ترین فاصله‌اش از زمین اتفاق می‌افتد. در ماه پیش رو مریخ به بهترین شرایط رصدی‌اش از سال ۲۰۰۳ تا کنون می‌رسد و در زمان ماهگرفتگی نیز می‌توانید سیاره‌ی سرخ منظومه‌ی شمسی را در نزدیکی ماه ببینید.
برخلاف خورشیدگرفتگی برای دیدن ماهگرفتگی نیاز به هیچ ابزار خاصی ندارید و می‌توانید با چشمان غیرمسلح نیز ماهِ گرفته را رصد کنید.
در زمان خسوفْ ماه کاملا تاریک نمی‌شود و با رنگ مایل به قرمز در آسمان می‌درخشد. دلیل این اتفاق گذر و انحراف بخشی از نور خورشید از میان جو زمین است که در نهایت به ماه می‌رسد. جو زمین طول موج‌های کوتاه‌تر نور (در رنگ‌های آبی یا سبز) را بیشتر پراکنده می‌کند و بنابراین آن‌چه باقی می‌ماند رنگ قرمز است که به ماه می رسد و باعث رنگ سرخ ماه در زمان خسوف کامل می‌شود.
زمان‌بندی ماهگرفتگی پنج مرداد
ماهگرفتگی پنج مرداد در ساعت ۲۱:۴۴ و با ورود ماه به نیمسایه‌ی زمین آغاز می‌شود. پس از آن و در ساعت ۲۲:۵۴ دقیقه ماه وارد سایه‌ی زمین شده و ماهگرفتگی جزئی آغاز می‌شود. اوج هیجان در نیمه‌شب (ساعت ۲۴ جمعه پنج مرداد) آغاز می‌شود و با ورود کامل ماه به سایه‌ی زمین می‌توانید شاهد ماهگرفتگی کلی باشد. پس از گذشت حدود پنجاه دقیقه و در ساعت ۰۰:۵۱ خسوف کلی به اوج می‌رسد تا این که در نهایت ماهگرفتگی کلی در ساعت ۰۱:۴۳ به پایان می‌رسد. پس از آن نیز ماه در ساعت ۰۲:۴۹ از سایه‌ی زمین به‌طور کلی خارج می‌شود (پایان خسوف جزئی) و در نهایت در ساعت ۰۳:۵۸ خسوف نیمسایه‌ای نیز به پایان می‌رسد.
چرا ماهگرفتگی پنج مرداد طولانی‌ترین ماهگرفتگی قرن است؟
مهم‌ترین نکته‌ی اثربخش بر مدت زمان ماهگرفتگی کلی مسیر ماه در میان سایه‌ی زمین است. سایه‌ی زمین همچون مخروطی در فضا گسترده می‌شود. اگر ماه از لبه‌ی مخروط گذر کند مدت زمان ماهگرفتگی بسیار کوتاه خواهد بود. اما پنجم مرداد ماه از نزدیکی مرکز مخروط عبور می‌کند و به این ترتیب مدت زمان ماهگرفتگی افزایش می‌یابد.
Credit: SockPuppetForTomruen at English Wikipedia
علاوه بر این در زمان ماهگرفتگی پنج مرداد ماه در مدار بیضی‌اش به دور زمین تقریبا در دورترین فاصله‌اش از زمین قرار دارد. بنابراین قرص ماه کوچک‌تر است و زمان بیشتری طول می‌کشد تا ماه از میان سایه‌ی زمین عبور کند.
موقعیت ماه در زمان خسوف
ماه پنج مرداد در نزدیکی سیاره‌ی مریخ قرار دارد. همان‌طور که اشاره شد مریخ نیز در این شب‌ها وضعیت رصدی بسیار خوبی دارد و درخشان و قرمزرنگ در آسمان دیده می‌شود. کمی آن‌سوتر نیز بخش مرکزی راه شیری در آسمان قرار دارد که در زمان گرفت کامل با چشم غیرمسلح نیز دیده خواهد شد. اما پیش و پس از گرفت کلی نور شدید ماه اجازه‌ی دیده شدن نوار راه شیری را نخواهد داد. سیاره‌ی زحل نیز در قلب راه شیری دیده می‌شود. در ابتدای گرفت کامل سیاره‌ی مشتری نیز در افق جنوب غرب قابل مشاهده است.
