اگر به دنیای نجوم و رصد اجرام آسمانی علاقه‌مند باشید حتما نام شارل مسیه و فهرست معروف او از اجرام غیرستاره‌ای را شنیده‌اید. فهرستی از ۱۱۰ جرم غیرستاره‌ای (شامل کهکشان‌ها، سحابی‌ها و خوشه‌های ستاره‌ای) که این رصدگر برجسته در قرن هجدهم میلادی آن را تدوین کرد.
Credit: Michael A. Phillips
علاقه‌ی مسیه به آسمان شب با دیدن یک دنباله‌دار بسیار درخشان در دوران نوجوانی‌اش شکل گرفت. او پیش از این و در سن یازده سالگی و پس از فوت پدرش مجبور به ترک تحصیل شد. اما پس از آن که در ۲۱ سالگی در نیروی دریایی فرانسه مشغول به کار شد توانست کار با ابزارهای نجومی را یاد گرفته و رصدگری ماهر شود. مسیه با مهارت‌هایی که کسب کرد توانست در رصدخانه‌ای در پاریس مشغول به کار شود. جایی که می‌توانست علاقه‌ی قدیمی خود، یعنی دیدن دنباله‌دارها، را دنبال کند و موفق به کشف چندین دنباله‌دار نیز شد.
اما داستان مسیه و فهرست اجرام غیرستاره‌ای‌اش در سال ۱۷۵۸ آغاز شد. او در حالی که مشغول رصد دنباله‌داری بود جرمی شبیه به یک دنباله‌دار را در صورت فلکی ثور مشاهده کرد. رصدهای بعدی او نشان داد که این جرم برخلاف دنباله‌دارها در آسمان حرکت نمی‌کند و موقعیتش نسبت به ستاره‌های اطراف در طول زمان ثابت است. او برای این که دیگر رصدگران این اشتباه را تکرار نکنند مشخصات این جرم را ثبت کرد و شروع به تدوین فهرستی از اجرام شبیه به دنباله‌داری کرد که رصدگران دنباله‌دارها باید آن‌ها را نادیده می‌گرفتند.
اولین جرم فهرست مسیه که امروز آن را با نام M1 یا سحابی خرچنگ می‌شناسیم در واقع یک سحابی بازمانده از انفجار ابرنواختری است. در حالی که مسیه در آن روزگار از ماهیت این جرم بی‌خبر بود.
Credits: NASA, ESA, J. Hester and A. Loll (Arizona State University)
مسیه تا زمان مرگش در سال ۱۸۱۷ به تکمیل این فهرست ادامه داد و موفق به ثبت ۱۰۳ جرم شد. البته او اجرامی را که دیگر اخترشناسان آن‌ها را کشف کرده بودند نیز به این فهرست اضافه کرد. اما بسیاری از اجرام پرنوری که در نیمکره‌ی جنوبی آسمان جای گرفته‌اند از چشم او و همکارانش که از اروپا آسمان را رصد می‌کردند دور ماندند.
فهرست مسیه بعدها و در قرن بیستم بازنگری شد و با اضافه شدن چند جرم دیگر تعداد اجرام حاضر در لیست به عدد ۱۱۰ رسید.
تقریبا تمام اجرام فهرست مسیه را می‌توان با تلسکوپ‌های کوچک آماتوری رصد کرد و جزئیات برخی از آن‌ها در تلسکوپ‌هایی با دهانه‌ی بزرگ‌تر، که کماکان در رده‌ی تلسکوپ‌های آماتوری‌اند، خیره‌کننده است. این نکته فهرست مسیه را به یکی از معروف‌ترین لیست‌های اجرام غیرستاره‌ای در بین منجمان آماتور تبدیل کرده است.
در شب‌های نزدیک به اعتدال بهاری (نوروز) موقعیت قرارگیری اجرام فهرست مسیه در آسمان به گونه‌ای است که می‌توان تنها در یک شب هر ۱۱۰ جرم فهرست مسیه را رصد کرد. در برخی کشورها در طول همین شب‌ها رقابتی بین منجمان آماتور برگزار می‌شود که توانایی‌های رصدی افراد شرکت‌کننده در آن سنجیده می‌شود. رقابتی دوستانه با نام ماراتن مسیه که در آن هر شرکت‌کننده که موفق به رصد تعداد بیشتری از اجرام فهرست مسیه شود برنده‌ی آن است.
جدا از رصد اجرام مسیه عکاسی تلسکوپی از آن‌ها نیز فعالیت جذابی است. تلسکوپ فضایی هابل نیز در طول سال‌های فعالیتش از تعداد زیادی از اجرام فهرست مسیه تصویربرداری کرده است که اکنون ناسا آن‌ها را در صفحه‌ای مخصوص به نمایش گذاشته است. در این جا می‌توانید تصاویر خیره‌کننده‌ی تلسکوپ فضایی هابل از اجرام فهرست مسیه را ببینید.
از فروشگاه آسمان شب دیدن کنید
